PESTEL analizi marketində və biznesdə tez-tez istifadə olunan analiz metodlarından biridir. Bu analiz SWOT analizindən fərqli olaraq sırf xarici mühitə yönəlir və marketinq fəaliiyətinə təsir edəcək kənar amilləri tədqiq edir. Bəs bu PESTEL sözü nə mənaya gəlir?
PESTEL analizi makromühitin 6 sahəsini araşdırır:
Political – siyasi mühit
Yox, söhbət siyasi marketinqdən getmir – siyasi mühitin bizim marketinq fəaliyyətlərimizə təsirindən gedir. Ölkənin siyasi mühiti, hökümətin həyata keçirdiyi siyasi xətti, ölkədə baş verən siyasi dəyişikliklər və seçkilər şirkətlərə, o cümlədən onların marketinq fəaliyyətlərinə təsir göstərir. Vergilərin artımı müəyyən dərəcədə marketinq büdcəsinin azalmasına səbəb ola bilər (əksi də keçərlidir). Seçki qabağı adətən böyük brendlər heç bir marketinq fəaliyyəti həyata keçirmir ki, seçki həyacanının kölgəsində qalmasın. Dövlətlərarası ticarət sazişləri brendlər üçün yeni bazarlar aça bilər və s.
Economic – iqtisadi mühit
İqtisadiyyat marketinqin bir ayağıdır desək, yəgin ki yanılmarıq. Hər bir marketer iqtisadi qanunların iş prinsipini bilməli, onların marketinqə təsirindən xəbərdar olmalıdır. İqtisadiyyat həm makro, həm də mikro səviyyədə marketinqə təsir edir. Makro-iqtisadiyyat olaraq ölkədəki iqtisadi inkişaf və ya iqtisadi tənəzzül şirkətlərin bütün, o cümlədən marketinq fəaliyyətinə öz təsirini göstərir. İqtisadi inkişaf dövründə şirkətlər marketinq fəaliyyətlərini artırır, tənəzzül vaxtında isə azaldırlar. Bəzi şirkətlər isə əksinə, tənəzzül vaxtında, rəqiblərin zəiflədiyi anda marketinq səylərini gücləndirməklə bazar payını artırmağa və rəqiblərini sıradan çıxarmağa çalışır. Mikro-iqtisadiyyat olaraq, şirkətlər arası və şirkətdaxili iqtisadi münasibətlər də marketinqə öz təsirini göstərir: şirkətlər arası maliyyə hesablaşmaları qaydasındadırmı, partnyorlar birgə marketinq layihələrinə açıqdırmı, işçilərin mükafatlandırılması mexanizmləri istənilən səviyyədədirmi. Bu məqamlarda güclü olan şirkətlərin marketinq fəaliyyətini də uğurlu olur.
Sociocultural – sosial-mədəni mühit
Ölkədə yaşayan xalqların, millətlərin sosial və mədəni normaları marketinq fəaliyyətlərini şərtləndirən, istiqamətləndirən vacib amillərdən biridir. İnsanların doğulduğu, böyüdüyü, yaşadığı, işlədiyi mühiti öyrənmək hədəf auditoriyanı tanımaq baxımından olduqça vacibdir. İnsanların əxlaq normaları belə marketinq kommunikasiyalarındakı mesajlara öz təsirini göstərir: konservativ cəmiyyətlər ilə liberal baxışlı cəmiyyətlərdə keçirilən marketinq kampaniyalarını tamamilə fərqlənə bilər. İnsanların sosial statusu, cəmiyyətdə hökm sürən normalar da həmçinin: siz heç vaxt lüks həyatını tərənnüm edən reklam mesajnını Skandinaviya ölkəsində görmərsiniz. Eyni prinsip ilə, zəngin ərəb ölkələrində qənaətə, ekologiyanı qorumağa yönəlmiş reklam çağırışları da təsirsiz qalacaq.
Technological – texnoloji mühit
Texnoloji mühitin təsiri daha asan duyulandır, çünki biz gündəlik həyatımızda bu mühitdən birbaşa təsirlənirik. Elmi-texniki tərəqqinin gətirdiyi yeniliklər çox geçmədən iqtisadiyyata, ordan da marketinqə tədbiq olunur. Məhsulların istehsalından tutmuş, saxlanma şəraitinə, danışmasına, müştəriyə çatdırılmasına və satışdan sonrakı xidmət mərhələsinə qədər məhsulun həyat sikli boyu ETT öz təsirini göstərir. Həmçinin, marketinqdə brend mesajının çatdırılması forma və üsullarına da: əvvəl TV dominant idisə, hazırda internet, sosial şəbəkələr və mobil cihazlar aparıcı rol oynayır. Əvvəl adicə MMS göndərməkdə çətinlik çəkirdiksə, hazırda 5G interneti sayəsində istənilən məlumatı birbaşa mobil cihaza ötürmək mümkündür. Fərdiləşmiş internet reklamı, avtomatlaşdırılmış CRM sistemləri, onlayn alış imkanları – bu kimi sahələrdə geri qalan, öz marketinqinə tədbiqdə gecikən şirkətlər rəqabətdə məğlub olmağa məhkumdur.
Environmental – ekoloji mühit
Ətraf mühitin mühafizəsi son 50 ilin ən aktual 3 mövzusundan biridir. Bu fikir cərəyanı qlobal miqyasda (qlobal istiləşmə kimi) özünü göstərməklə yanaşı ölkə, şəhər səviyyəsində də şirkətlərin fəaliyyətinə öz təsirini göstərə bilər. “Yaşıl” düşüncəli insanların sayı getdikçə artmaqdadır. Müştəri olaraq insanlar məhsulların harda, necə və hansı tərkibdə istehsal olunduğuna qarşı daha həssas olub. iPhone-ların, məşhur geyim brendlərinin Uzaq Şərq ölkələrində az yaşlı uşaqlar tərəfindən inanılmaz əmək şəraitində istehsal olunduğu, dərman və kosmetikaların heyvanlar üzərində test olunması, məhsul qablaşdırmasının təkrar emal oluna bilməsi kimi amillər alıcıların alış qərarına birbaşa təsir edir.
Legal – hüquqi mühit
Həm ölkə daxili, həm də beynəlxalq müstəvidə marketinq qanunverici mühitdən təsirlənə bilər. Ölkə daxilində reklam fəaliyyətini tənzimləyən qanunlar şirkətlərin marketinq fəaliyyətlərini şərtləndirir. Məsələn, bir çox ölkədə tütün və içki məhsullarının reklamlarına qadağalar var. Və ya ictimai yerlərdə və ya metroda promo aksiyaların keçirilməsi mümkün olmaya bilər. Başqa ölkələrin bazarlarına çıxmağa hazırlaşan brendlər həmin ölkənin hüquqi-normativ bazasını öyrənməli, bu cür qadağan edici tələbləri əvvəlcədən nəzərə almalıdır.
PESTEL analizi ilk baxından yeni brendlər üçün nəzərdə tutulmuş kimi görsənə bilər. Amma, hər bir şirkət öz fəaliyyətinin mütəmadi (illik, beş illik) marketinq dəyərləndirilməsində bu analizi mütləq etməlidir. SWOT analiz isə birgə PESTEL analizin edilməsi bazarı daha real və düzgün qiymətləndirməyə imkan verəcəkdir.