Marketinq planın hazırlanması prosesinin sonunda marketinq büdcəsisinin formalaşması gəlir. Marketinq büdcəsi nədir, formalaşması mənbəyi və mexanizmləri hansılardır suallarına keçmədən öncə marketinq büdcəsinin qısa tərifini verək:

Marketinq Büdcəsi – marketinq hədəflərinə nail olunması üçün marketinq planında nəzərdə tutulan bütün marketinq fəaliyyətlərinin həyata keçirilməsi xərclərinin məcmusudur.

Marketinq büdcəsi marketinq prosesinin həlledici mərhələsidir. Bir söz demək kifayətdir ki, büdcə heç olmasa və ya yetərsiz olsa hazırlanan marketinq strategiyasının və planının heç bir əhəmiyyəti qalmayacaq. Düzdür, viral və partizan marketinqi minimal büdcə ilə müəyyən marketinq məqsədlərinə nail olmağa kömək edir. Amma belə hallar daha çox istisnadır, nəinki qayda.

Marketinq büdcəsi formalaşması marketinq planın ən mübahisəli məqamlarından biridir. Marketinq strategiyasına uyğun olaraq hazırlanan marketinq proqramı büdcənin ilk konturlarını müəyyən edir. Marketinq fəaliyyətlərini maliyyələşdirmək üçün nə qədər vəsait tələb olunur? Maliyyə vəsaitini necə və nəya əsasən ayıraq? Marketinq fəaliyyətinin maliyyələşdirilmə effektivliyi hansı meyarlar, KPİ-lar ilə ölçək? Bu sualları cavablandırmaq üçün marketinq büdcəsinin formalaşdırma qaydasını bilmək lazımdır.

Marketinq büdcəsinin formalaşması 4 metod ilə həyata keçirilir:

1. “İmkan çatan qədər” metodu

Əslində bunu bir metod saymaq da qəbahətdir. Təcrübədə bu metod marketinq işi zəif təşkil olunan şirkətlərdə daha çox istifadə olunur . Bu cür şirkətlərdə marketinq büdcəsi sahibkarın, biznes sahibinin imkanı çatdığı (oxu: yazığı gəlmədiyi) vəsaiti hesabına formalaşır. Şirkətin fəaliyyətini maliyyələşdirmək üçün bütün xərclər ayrıldıqdan sonra qalan vəsait marketinqə yönəldilir. Bu metodun əsas mənfi tərəfi odur ki, marketinq hədəflərini nəzərə almır. Əksər hallarda büdcə bu hədəflərə nail olmaq üçün kompleks şəkildə həyata keçiriləcək tədbirlərin maliyyələşdirməsinə yetərsiz qalır. Planlanan marketinq tədbirləri də kompleks şəkildə həyata keçirilməsə gözlənilən effektivlik əldə olunmur. Nəticədə isə, marketinq, vəzifəsinin öhdəsindən gəlmədiyi üçün rəhbərlik qarşısında cavab verməli olur.

2. “Satışdan faiz” metodu

Satışdan faiz metodu ilə marketinq büdcəsi planlanan satış həcmindən faiz nisbətində müəyyən olunur. Bu faiz həcmi müxtəlif sahələr üzrə fərqlənə bilər. Həmin faizi təyin etmək üçün ilk öncə gəlirlilik faizinə baxmaq lazımdır. İstənilən halda marketinq büdcəsinin formalaşma faizi gəlirlilik faizini yeməməlidir. Məsələn, gəlir faizi ümumi satış həcminin 10 faizini təşkil edirsə marketinq büdcəsini bundan artıq planlaşdırmağa gücünüz çatmayacaq, hələ üstəlik digər yatırım xarakterli xərcləri də unutmamaq lazımdır. Bu səbəbdən bir çox şirkət marketinq büdcəsini planlanan mənfəətdən hesablayır. Bu faizə digər amillər də təsir edir: bazara yeni daxil olan şirkət məhsulunu tanıtmaq üçün aqressiv marketinqə daha çox vəsait xərcləməlidir, və ya mağazanız rəqiblə müqayisədə daha əlverişli ünvanda yerləşibsə tanıtıma çox böyük pul xərcləmək tələb olunmaya bilər.

3. “Rəqibdən geri qalmama” metodu

Kəskin rəqabət olan bazarlarda marketinq büdcəsini formalaşdıranda rəqibdən geri qalmamaq tələb oluna bilər. Bu qayda xüsusən müştəri loyallığı az olub, reklamdan güclü asıllığı olan gündəlik tələbat malları üçün keçərlidir. Sərinləşdirici içkilər, diş məcunu, sabun, şampun brendləri kimi.Əgər rəqib sizi media gücü ilə əzə bilirsə, əmin ola bilərsiniz ki, satışda da eyni mənzərə ilə rastlaşacaqsınız.

4. “Məqsədəuyğunluq” metodu

Sadalanan metodlar arasında ən maraqlısı “məqsədəuyğunluq” metodudur. Bu metodun ideyası ondan ibarətdir ki, ilk öncə əldə olunacaq məqsədlər nəzərə alınmaqla strategiya müəyyən edilir və taktiki tapşırıqların xərci hesablanır. Məsələn, məqsədimiz brend tanınmasını 60%-dən 80%-ə qaldırmaqdırsa, biz bu əlavə 20% əhaliyə xitab etmək üçün hansı reklam fəaliyyətlərini həyata keçirməliyik, harda reklam verib onlarla ünsiyyət qurmalıyıq? Məqsədimiz mövcud müştərilərlə satış həcmini 10% artırmaqdırsa, bazara daha böyük qablaşdırma təqdim edib onun daddırma reklamına nə qədər vəsait ayırmaq tələb olunacaq? Göründüyü kimi bu metod birbaşa marketinq planına bağlıdır və bu plandakı strateji hədəflərdən və planlaşdırılan marketinq fəaliyyətlərindən asılıdır.

Sadalanan bu 4 metod nə qədər fərqli görünsə də, marketinq büdcəsinin formalaşdırılması zamanı eyni dərəcədə aktual ola bilər. Çünki, “məqsədəuyğunluq” metodu ilə formalaşan büdcə imkanımız çatan vəsait hesabına, satışa bağlı, mənfəəti aşmamaq şərti ilə və rəqib reklamlarının kölgəsində qalmayacaq şəkildə olmalıdır. Hər bir halda unutmayın ki, düzgün marketinqə xərclənən büdcə xərc deyil, brend dəyərini artıram yatırımdır.